Dokładna geneza nazwy ulicy nie jest znana. Przypuszcza się, że wywodzi się ona od istniejącej w tym miejscu w XVII w. jurydyki Nowoświeckiej – prywatnego miasteczka zamieszkiwanego przez możnych i duchownych. To tam zaczynał się nowy świat – granica Warszawy, za którą czekały dzikie, nie zawsze zbadane tereny.

Rozwój jurydyki Nowoświeckiej, a następnie także innych, sąsiednich – m.in. Tamki czy Ordynackiej (te nazwy również dały początek przyszłym ulicom) – spowodował, że okolice dzisiejszego Nowego Światu zaczęły obrastać w murowane pałacyki i kamieniczki, a ziemistą dotąd nawierzchnię pokryto brukiem. W XVIII w. tereny Nowego Światu ostatecznie włączono do Warszawy, wtedy też utrwaliła się dzisiejsza nazwa ulicy.

XIX w. to wielki rozkwit Nowego Światu. Wówczas ulica ta stała się prawdziwym warszawskim salonem. Wtedy też zostało ukute powiedzenie: Jeżeli chcesz spotkać swego przyjaciela, którego nie widziałeś od lat, przespaceruj się Nowym Światem dwa razy, a spotkasz go na pewno. Poza znajomymi, wśród ekskluzywnych kamieniczek – lokali rozrywkowych, kawiarni czy hoteli – można było spotkać także znane osobistości świata polityki i bohemy artystycznej.

Prawdziwy dramat spotkał Nowy Świat podczas II wojny światowej. Na skraju ulicy – w pałacu Zamoyskich – znajdowało się Dowództwo Obrony Warszawy. W związku z tym, od pierwszych dni wojny okolica była poddawana atakom i bombardowaniom niemieckim. Z 71 budynków zachowało się tylko 6.

Po wojnie ulicę odbudowano, jednak zatraciła ona swój wystawowy charakter, stając się jedną z arterii przelotowych dla samochodów i komunikacji miejskiej. Dopiero w 1996 r. Nowy Świat przeszedł generalny remont. Ulicę uczyniono deptakiem i przywrócono jej pierwotną funkcję.

Po Nowym Świecie nie mogą poruszać się zwykłe samochody osobowe. Wstęp tam mają jedynie pojazdy uprzywilejowane, taksówki oraz autobusy.

Czy wiesz, że… ?

• Na Nowym Świecie jeździły niegdyś tramwaje. Ostatnie tory zdemontowano jednak tuż po wojnie, w 1949 r.
• Jedno z mieszkań w pałacyku przy ul. Nowy Świat 67/69 wynajmowała niegdyś młodsza siostra Fryderyka Chopina, Izabela.
• Przy ul. Nowy Świat 35 od 1869 działa cukiernia Bliklego, słynąca ze swoich pączków. Stałym klientem tego miejsca był m.in. przyszły prezydent Francji, Charles de Gaulle’a, który jako młody oficer przebywał w Warszawie na misji wojskowej.
• Przed II wojną światową przy Nowym Świecie działała słynna artystyczna kawiarnia Pod Picadorem, w której spotykała się czołówka polskich poetów okresu międzywojennego, m.in. Jan Lechoń, Antoni Słonimski oraz Julian Tuwim. Ten ostatni mieszkał przy Nowym Świecie, w kamienicy z nr 25.
• Podczas II wojny światowej ulica znalazła się na krótko w rękach powstańców warszawskich. Właz kanałowy na rogu Nowego Światu i ul. Wareckiej służył do ewakuacji żołnierzy, walczących w rejonie Starego Miasta.
• W aptece przy ul. Nowy Świat 18 zachowały się autentyczne meble, pochodzące z okresu przed II wojną światową. Można je zobaczyć wchodząc do wnętrza apteki.
• Przy Nowym Świecie, we wnęce kamienicy nieopodal ronda de Gaulle’a, znajdują się tzw. Pawilony – ciąg zaimprowizowanych pubów, pełniących niegdyś funkcję zakładów rzemieślniczych. Pawilony to dziś symbol warszawskiego folkloru. Odwiedzają je codziennie masy warszawiaków i turystów.
• Nowy Świat nie kończy się na skrzyżowaniu z ul. Świętokrzyską. Ulica biegnie dalej, łącząc się płynnie z Krakowskim Przedmieściem, w okolicach pomnika Mikołaja Kopernika.