Piłsudski urodził się w 1867 r. w Zułowie pod Wilnem, w zamożnej rodzinie ziemiańskiej pielęgnującej wartości patriotyczne. Ojciec Józefa walczył w powstaniu styczniowym w 1863 r., kiedy to Polacy podjęli kolejny już, nieudany wysiłek odzyskania niepodległości.

Młody Piłsudski – student medycyny na Uniwersytecie w Charkowie – kontynuował wolnościowe tradycje rodzinne, wstępując do socjalistyczno-rewolucyjnego ruchu Narodnaja Wola. Wywrotową działalność Józefa dostrzegły władze rosyjskie, wskutek czego wydalono go z uczelni i wręczono wilczy bilet, uniemożliwiając podjęcie nauki w innym miejscu.

Aby utemperować krewkiego młodzieńca, w 1887 r. zesłano go – pod zarzutem udziału w spisku na życie cara Aleksandra II – na pięcioletni pobyt na Syberii. Przebywanie w odosobnieniu tylko utwierdziło Józefa w słuszności jego rewolucyjnych dążeń. Kiedy w 1892 r. powrócił na ziemie polskie, od razu zaczął formować kolejną podziemną organizację – Polską Partię Socjalistyczną. Słowo partia nie zostało użyte przypadkowo – PPS miała bowiem stanowić zalążek przyszłego stronnictwa politycznego, działającego już w niepodległej Polsce.

Konspiracyjną działalność Piłsudskiego (m.in. nielegalne wydawanie pisma PPS pt. Robotnik) ponownie rozpracowano w 1900 r. Trafił on do więzienia w Cytadeli Warszawskiej, z którego udało mu się przenieść podstępem (udając obłęd) do szpitala w Petersburgu. Tam też długo nie zagrzał miejsca – uciekł dzięki pomocy jednego z polskich lekarzy.

Przez cały okres do 1918 r. Piłsudski czynił starania o odzyskanie przez Polskę wolności. Na początku w sposób radykalny (organizując bojówki, uczestniczące w zamachach mających na celu zdobycie pieniędzy i broni), z czasem stosując więcej elementów dyplomacji.

Podczas I wojny światowej przyszły marszałek stanął na czele doborowych oddziałów – Legionów Polskich. Mimo sojuszu z Niemcami i Austrią, w miarę postępu wojny Piłsudski wypowiedział sprzymierzeńcom posłuszeństwo, przez co został osadzony w więzieniu w Magdeburgu. Przebywał tam do listopada 1918 r., kiedy wojenna porażka Niemiec okazała się faktem, a państwo polskie mogło zostać na nowo odbudowane. 10 listopada Piłsudski przybył do Warszawy witany jak bohater, a dzień później Rada Regencyjna (tymczasowy organ władzy na ziemiach polskich) przyznała mu uprawnienia do kierowania armią. 11 listopada – dzień uzyskania przez Piłsudskiego zwierzchnictwa nad Wojskiem Polskim – to również oficjalna data odzyskania przez Polskę niepodległości.

Po 1918 r. Piłsudski czynił starania o odbudowę polskiego życia politycznego, stając się jednym z liderów PPS. Pełnił m.in. funkcje naczelnika państwa i ministra ds. wojskowych. W 1920 r. wysławił się raz jeszcze na polu walki, zwyciężając bolszewików w tzw. Bitwie Warszawskiej. W tym samym roku otrzymał tytuł pierwszego marszałka Polski.

Mimo stopniowego wycofywania się z życia politycznego, w 1926 r. Piłsudski postanowił powrócić do władzy – tym razem w ramach krwawego zamachu stanu (nazywanego od daty jego wybuchu – 12 maja – przewrotem majowym). Rządy piłsudczykowskie, nazywane też rządami sanacji (tzw. odrodzenia), charakteryzowały się dużym autorytaryzmem i bezkompromisowością wobec przeciwników politycznych. Mimo to, legenda marszałka pozostawała niezachwiana. Piłsudski pewnie dzierżył władzę aż do śmierci12 maja 1935 r. (w dziewiątą rocznicę zamachu stanu).

Zgon Józefa Piłsudskiego był zaskoczeniem dla całego narodu. Do ostatnich chwil marszałek ukrywał poważną chorobę – raka wątroby. Jego ciało pochowano w królewskiej krypcie na Wawelu w Krakowie. Serce – zgodnie z ostatnią wolą zmarłego – umieszczono w grobie matki na wileńskim cmentarzu na Rossie.

Czy wiesz, że… ?

• Piłsudski wypowiadał się z charakterystycznym, wileńskim akcentem. Jego słowa można usłyszeć na zachowanym nagraniu radiowym z 1924 r.
• Podczas pobytu na zesłaniu Piłsudski został uderzony przez rosyjskiego żołnierza kolbą karabinu prosto w twarz, tracąc dwa przednie zęby. Aby zamaskować ten fakt, zapuścił wąsy, które z czasem stały się jego znakiem rozpoznawczym.
• Józef Piłsudski miał dwie żony – Marię Juszkiewiczową i Aleksandrę Szczerbińską. Aby poślubić Marię, Piłsudski przeszedł na protestantyzm. Związek rozpadł się jednak po kilku latach. Maria do końca życia (zmarła w 1921 r.) nie godziła się na rozwód. Dopiero po tym czasie marszałek mógł zalegalizować związek ze Szczerbińską.
• Piłsudski był zwolennikiem prostego trybu życia. Na co dzień nosił zwykłą bluzę wojskową bez orderów, jeździł pociągami drugiej klasy, nie przepadał też za bezpośrednią asystą obstawy wojskowej.
• Marszałek był autorem kilku prac literackich. Zaliczają się do nich m.in. Wspomnienia o Gabrjelu Narutowiczu (1923), O wartości żołnierza Legjonów (1923), Rok 1920 (1924), U źródeł niemocy Rzpltej (1924) i Moje pierwsze boje (1925).
• W Warszawie, obok Parku Saskiego i ul. Królewskiej, znajduje się placmarsz. Józefa Piłsudskiego. W 1995 r. wzniesiono w tym miejscu pomnik marszałka. Trzy lata później powstał również drugi monument – przy Belwederze, w oficjalnym miejscu urzędowania Piłsudskiego jako naczelnika państwa.

Piłsudski was born in 1867 in Zutow in near Vilnius, to a wealthy landowning family who maintained patriotic values.  Józef's father fought in January Uprising in 1863 when the Poles undertook yet another, unsuccessful effort to regain their independence.

Young Piłsudski - a medical student at the University of Kharkov – continued his family freedom-loving tradition by joining the socialist-revolutionary movement Narodnaya Volya.  Subversive activities of Józef were noticed by the Russian authorities, as a result of which he was expelled from the university and blacklisted, making it impossible to continue his education elsewhere.

To temper this hot-blooded young man, he was exiled to a five-year stay in Siberia in 1887 - on charges of his participation in a conspiracy to assassinate Tsar Alexander II .  His stay in isolation only served to convince Józef of the righteousness of his revolutionary aspirations.  When in 1892 he returned to Polish territory, he immediately began to form another underground organization - Polish Socialist Party (PPS).  The word party was not used accidentally - PPS was in fact form the nucleus of a future political party, which acted in the already independent Poland.

Conspiratorial work of Piłsudski, including the illegal publishing of PPS magazine entitled Robotnik (The Worker), was once again discovered in 1900.  He was sent to prison in Warsaw Citadel, from which he was able to transfer by deception (by feigning madness) to the hospital in St. Petersburg.  He did not stay long in this place either - he escaped with the help of one of the Polish doctors.

Throughout the period up to 1918, Piłsudski through his actions, continuously strived for regaining Polish independence.  At first by using radical methods (organizing militias involved in attacks with the purposed of getting money and weapons), over time using more elements of diplomacy.

During World War I the future marshal came to lead the elite troops – Legiony Polskie (the Polish Legions).  Despite the alliance with Germany and Austria, as the war progressed, Piłsudski renounced the allegiance to the allies, for which he was imprisoned in Magdeburg.  He stayed there until November 1918, when the defeat of Germany became a fact, and the Polish state could be rebuilt anew.  On 10 November Piłsudski arrived in Warsaw greeted as a hero, and a day later Rada Regencyjna (the Regency Council - temporary government of Poland) granted him the permission to lead the army.  November 11 - the day of Piłsudski becoming the commander-in-chief of the Polish Army - is also the official date of Poland's independence.

After 1918, Piłsudski continued in his efforts to rebuild Polish political life, becoming one of the leaders of the PPS.  He held functions of head of state and the defence minister.   In 1920 he gained fame once again on the battlefield, beating the Bolsheviks in the so-called Battle of Warsaw.  In the same year he was awarded the title of the first Marshal of Poland.

Despite a gradual withdrawal from political life, in 1926 Piłsudski decided to return to power - this time in the context of a bloody coup d'etat (known by the date of the outbreak - May 12 – The May Coup).  Piłsudski's rule, also known as the rule of sanacja (ie. Rebirth), were characterized by a large degree of authoritarianism and uncompromising attitude towards its political opponents.  Nevertheless, the legend of Marshal remained unshaken.  Piłsudski held the power until his death on May 12, 1935 (the ninth anniversary of the coup).

Death of Józef Piłsudski was a surprise for the whole nation.  Until the last moments, the Marshal hid a serious illness - cancer of the liver.  His body was buried in the royal crypt in Wawel Castle in Kraków.  The heart - according to the last will of the deceased - was placed in his mother's grave at the Rasos cemetery in Vilnius.

Do you know?

• Piłsudski spoke with a distinctive, Vilnius accent.  His voice  can be heard on a radio recording from 1924.
• During his stay in exile, Piłsudski was hit by a Russian soldier with a rifle butt in the face, losing two front teeth.  To mask this fact, he grew a moustache, which later became his trademark.
• Józef Piłsudski had two wives - Maria Juszkiewicz and Aleksandra Szczerbińska.  To marry Maria, Piłsudski converted to Protestantism.  The relationship ended, however, after a few years.  Until the end of her life (she died in 1921), Maria did not agree to a divorce.  Only after this time, the marshal could legalize his relationship with Szczerbińska.
• Piłsudski was a supporter of simple lifestyle.  Every day he wore a simple military tunic without medals, rode second class on trains and was not a great fan of the direct assistance of military bodyguards.
• The Marshal was the author of several literary works.  These include Wspomnienia o Gabrjelu Narutowiczu (Memories of Gabrjel Narutowicz 1923), O wartości żołnierza Legjonów (The value of a Legionnaire 1923), Rok 1920 (The year 1920 1924), U źródeł niemocy Rzpltej (At the source of impotence of the Republic 1924) and Moje pierwsze boje (My first fights 1925).
• Marshal Józef Piłsudski's Square is located in Warsaw, next to the Saxon Park and Królewska street.  In 1995 a monument to Marshal was erected at the square.  Three years later, a second monument was raised – next to the Belvedere Palace, the official seat of Piłsudski when he served as the head of state.