Polska szlachta, jako wyodrębniona grupa społeczna, zaczęła funkcjonować na przełomie XIV i XV w. Każdy szlachcic – niezależnie od ilości posiadanego majątku – cieszył się jednakowymi przywilejami i prawami. Najważniejszym z nich była możliwość uczestniczenia w sejmikach, na których podejmowano decyzje o losach lokalnych społeczności. Szlachcice wybierali również posłów na krajowe sejmy walne.

Do innych przywilejów polskiej szlachty należały m.in.: wyłączne prawo własności ziemskiej, wolności od uwięzienia przed wydaniem wyroku sądowego oraz wyłączność na dostęp do godności świeckich i publicznych. Szeroki zakres swobód dał podwaliny pod nowy system polityczny Rzeczpospolitej, określany przez historyków mianem demokracji szlacheckiej.

Od XVII wieku stan szlachecki stawał się coraz bardziej hermetyczny. Szlachcice dążyli do podkreślenia swojej wyjątkowości, wręcz mitologizując własne pochodzenie. Wtedy też narodziła się ideologia zwana sarmatyzmem, w myśl której polski szlachcic wywodził się od Sarmatów – starożytnego ludu zamieszkującego między Dolną Wołgą a Donem.

Szlachcice posiadali bogatą tradycję, która wyrażała się w ich wyglądzie i stylu bycia. Strój szlacheckiego Pana składał się z charakterystycznej, zapinanej na guziki koszuli (żupanu) oraz z posiadającego ozdobne guzy płaszcza – kontusza. Niezbędnymi atrybutami szlachcica były też: jedwabny pas, lekka dekoracyjna szabla (karabela) i czapka-rogatywka z broszą oraz czaplimi piórami (tzw. konfederatka). Modelowy szlachcic miał też dość oryginalną fryzurę (włosy podgolone na okrągło nad uszami i z tyłu głowy) i niezastąpiony, nieco zawadiacki wąs.

Szlachta słynęła z wystawnego trybu życia.Do legend przeszły suto zakrapiane szlacheckie imprezy, organizowane przy okazji uroczystości rodzinnych, jak również zjazdów sejmowych. Być może przez ten właśnie fakt, z czasem zaczął utrwalać się wizerunek szlachcica jako osoby nieodpowiedzialnej, skorumpowanej i zdeprawowanej.

Pod koniec istnienia I Rzeczpospolitej polski szlachcic rzeczywiście nie stanowił wzorca moralnego. Coraz częściej występował w obronie własnych interesów, nie dbając o dobro wspólne. Najjaskrawszym tego przykładem było stałe blokowanie obrad sejmowych, przez wykrzykiwanie dwóch słów – liberum veto. Wystarczyło, że jeden poseł-szlachcic zawetował postanowienia ogółu, aby obrady zostały zerwane (po raz pierwszy takie zdarzenie miało miejsce w 1669 roku). Tego typu świadome działania (niekiedy bogatsi szlachcice przekupywali tych biedniejszych, skłaniając ich do blokowania uchwał sejmowych) znacznie utrudniały rządzenie państwem, przyczyniając się po części do jego upadku w 1795 r.

Na początku XX wieku stan szlachecki całkowicie stracił na znaczeniu. W 1921 r. został oficjalnie zniesiony przez polską konstytucję marcową. Bardziej od pochodzenia zaczęły liczyć się osobiste talenty, wykształcenie i posiadany majątek.

Czy wiesz, że… ?

• Chociaż szlachcice byli równi w świetle prawa, z czasem warstwa ta naturalnie się podzieliła – z uwagi na posiadany majątek i prowadzony styl życia. Dało się więc wyróżnić wielkie rody arystokratyczne (magnaterię), szlachtę średnią oraz najuboższą szlachtę szaraczkową.
• Aby podtrzymać znaczenie rodowe, szlachcice zawierali związki małżeńskie w obrębie swojej grupy społecznej. Małżeństwa z przedstawicielami innych warstw były źle widziane i postrzegane jako mezalianse.
• Szlachcic musiał legitymować się własnym herbem i odpowiednimi dokumentami, potwierdzającymi jego pochodzenie.
• Według współczesnych szacunków, stan szlachecki stanowił w I Rzeczpospolitej ok. 8-10% ogółu społeczeństwa.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Quisque quis nisl ut nulla tempor hendrerit non sed neque. Morbi sodales tortor vel ante mattis fermentum. Aliquam pretium dui sed porttitor molestie. Cum sociis natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Cras erat nibh, dapibus quis tempor sit amet, porttitor vel massa. Donec consequat et justo vitae tempus. Vestibulum lacinia tristique risus sit amet finibus. Aenean ut odio tortor. Duis elementum est ipsum, nec tempor eros dictum at. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Fusce ac mattis mauris. Etiam mollis erat eu convallis aliquam. Morbi interdum magna velit, at dictum nulla facilisis ut. Phasellus id interdum velit.

Duis sodales facilisis dictum. Nullam ac dapibus ex, id tempor lorem. Cras venenatis purus ac dui eleifend, id porta eros varius. Praesent eu condimentum dolor, ac consequat quam. Proin in diam ipsum. Vestibulum dapibus auctor odio, a viverra quam euismod vel. Pellentesque lacinia velit a mi ultricies, eget vehicula mi sollicitudin. Nunc pellentesque posuere massa in tristique. Ut non odio nec dui luctus sodales. Suspendisse pharetra ex a orci vulputate, ac commodo enim blandit. Aliquam erat volutpat. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos.