Teren Starego Miasta w Warszawie wyznacza plac Zamkowy oraz stojący w jego wschodniej pierzei Zamek Królewski. Ta dawna rezydencja królów polskich, wzniesiona w XV w., stanowiła niegdyś centrum administracyjno-polityczne całego państwa polskiego. Na środku placu Zamkowego znajduje się charakterystyczny monument – kolumna Zygmunta III Wazy, polskiego monarchy szwedzkiego pochodzenia, który w 1596 r. podjął decyzję o przeniesieniu dworu królewskiego z Krakowa do Warszawy. Kolumna została ufundowana przez syna Zygmunta – Władysława IV, w połowie XVII w.

W sąsiedztwie Zamku i Placu (istniejącego de facto od XIX w., wcześniej przestrzeń w tym miejscu była nieuregulowana) stoją piękne barokowe i renesansowe kamienice. To tu zamieszkiwali niegdyś mieszczanie – zarówno ci bogaci, jak i biedota, obsługująca dwór królewski.

Obszar Starego Miasta był lokowany na tzw. prawie niemieckim. Starówka posiada regularny kształt otoczony murami miejskimi (dziś zachowały się ich fragmenty), w którego centrum znajduje się czworokątny rynek – centrum dawnej Warszawy. Odbudowany rynek to dziś miejsce tętniące życiem – pełne atrakcyjnych kawiarenek i restauracji. Na środku rynku stoi pomnik Warszawskiej Syrenki – symbolu Warszawy. W ciągu kamienic, w części północno-wschodniej rynku, mieści się z kolei Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, prezentujące dzieje stolicy od najdawniejszych czasów.

To jednak nie koniec tajemnic, jakie kryje w sobie Stare Miasto. Równie ciekawe jak rynek, są poszczególne, malownicze uliczki z interesującymi zabytkami. Od placu Zamkowego odchodzi ul. Piwna – najdłuższa ulica Starego Miasta, przy której stoi jedna z najważniejszych budowli sakralnych miasta, czyli kościół św. Marcina. Został on wzniesiony już w połowie XIV w., przez ówczesnego księcia mazowieckiego Ziemowita. Obecny wygląd świątyni to efekt barkowej przebudowy z wieku XVIII. Kościół pełnił bardzo ważną rolę w 2. połowie XX w. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych gromadzili się w nim przedstawiciele środowisk opozycyjnych, przeciwni opresyjnej polityce władz PRL.

Równolegle do Piwnej rozciąga się ul. Świętojańska. Na niej znajduje się inny kościół, istotny dla historii Warszawy, ale i całej Polski. To Archikatedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela – miejsce, w którym przez wieki odbywały się królewskie koronacje, śluby i pogrzeby. Tutaj też zaprzysiężona została Konstytucja 3 maja. W podziemiach katedry spoczywa wiele zasłużonych dla Polski osób – m.in. ostatni król Stanisław August Poniatowski, wybitny pianista Ignacy Jan Paderewski, laureat literackiej Nagrody Nobla Henryk Sienkiewicz czy wreszcie prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński.

Ulica Świętojańska ciągnie się w kierunku północno-zachodnim, gdzie dochodzi do rynku, a następnie przechodzi w ulicę Nowomiejską. Północną część Starówki wieńczy Barbakan – budowla obronna z XVI w., stanowiąca umowną granicę między Starym a Nowym Miastem.

Czy wiesz, że… ?

• Podczas II wojny światowej ok. 90% zabudowy Starego Miasta uległo zniszczeniu. Zamek zbombardowano już na początku wojny, we wrześniu 1939 r. Większość kamienic ucierpiała natomiast podczas powstania warszawskiego w 1944 r.
• Pierwszy etap odbudowy Starego Miasta zakończył się już w 1953 r. Oddano wówczas do użytku znaczną część kamienic wraz z rynkiem. Do 1955 r. trwała rekonstrukcja katedry, a w 1974 r. zaprezentowano warszawiakom wykończoną bryłę Zamku Królewskiego (wnętrza rekonstruowano do lat 80-tych).
• W czasach późnego średniowiecza warszawska Starówka kilkukrotnie płonęła. Wynikało to nie tyle z działań wojennych, co zwykłych pożarów (część zabudowań miasta była drewniana). Na skutek licznych przebudów kamienic, zatraciły one swój dawny, gotycki kształt. Stare fragmenty fasad zostały jednak częściowo przywrócone przez konserwatorów w trakcie powojennej odbudowy. Można je dziś dostrzec na ścianach wielu staromiejskich budynków.
• Z warszawskim Starym Miastem wiąże się wiele legend i mitów. W piwnicach kamienicy przy ul. Krzywe Koło 13 miał zamieszkiwać Bazyliszek – przypominający jaszczurkę potwór, który zamieniał w kamień każdego, kto na niego spojrzał.
• Każda ze stron rynku staromiejskiego ma swojego własnego patrona – wybranego spośród wybitnych osobistości związanych z Warszawą w XVIII i XIX w. Są to dawni działacze społeczno-polityczni – Franciszek Barss (strona wschodnia) i Hugo Kołłątaj (strona zachodnia) oraz historyczni prezydenci Warszawy – Jan Dekert (strona północna) i Ignacy Wyssogota Zakrzewski (strona południowa).

The area of the Old Town in Warsaw is defined by Plac Zamkowy (Castle Square) and located in its eastern flank Royal Castle. This former residence of Polish kings, built in the fifteenth century was the former administrative and political centre of the whole Polish state. In the middle of the Castle Square there is a distinctive monument – Kolumna Zygmunta (Column of Sigismund III Vasa), Polish monarch of Swedish origin, who in 1596 decided to move the royal court from Kraków to Warsaw. The column was erected by the son of Zygmunt - Władyslaw IV, in the middle of seventeenth century.

In the vicinity of the Castle and Castle Square (which has existed only since the nineteenth century, earlier this space was not defined) beautiful Baroque and Renaissance tenement buildings are located. It is here where once townspeople lived - both those rich and the poor, serving the royal court.

The area of the Old Town was established based on the so-called Magdeburg RIghts. Old Town has a regular shape and is surrounded by city walls (which today are only preserved in fragments), in the centre of which there is the market square - the centre of the old Warsaw. The rebuilt market today is a vibrant place - full of attractive cafes and restaurants. At the centre of the square a statue of the Warsaw Mermaid stands – a symbol of Warsaw. In the houses in the north-eastern flank of the market, Historical Museum of the City of Warsaw is located, in which history of the capital city since ancient times is presented.

However, this is not the end of the secrets that the Old Town holds. Equally interesting as the market, are the unique, picturesque streets with their interesting monuments. Castle Square marks the beginning of Piwna (Beer) Street - the longest street in the Old Town, on which one of the most important religious buildings of the city is located, the church of St. Martin. It was built in the mid fourteenth century by the then Duke of Mazovia Ziemowit. The present appearance of the temple is the result of the baroque reconstruction in the eighteenth century. The church served a very important role in the second half of the twentieth century. In the late 70s and 80s representatives of the opposition gathered in it to protest against the oppressive policy of the communist authorities.

Parallel to Piwna runs Świętojańska (St. John's) street. Located on it there is another church, important for the history of not only Warsaw, but entire Poland. It is Archikatedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela (St. John's Archcathedral) - the place where for centuries royal coronations, weddings and funerals were held. Here too, the Constitution of May 3, 1791 was proclaimed. In the basement of the cathedral a lot of people who made their mark in Polish history are buried - including the last king, Stanisław August Poniatowski, a distinguished pianist Ignacy Jan Paderewski, the Nobel Prize winner Henryk Sienkiewicz and finally Polish primate, Cardinal Stefan Wyszyński.

Świętojańska Street stretches to the north-west, where it meets the market and then turns into Nowomiejska street. The northern part of the Old Town is crowned by Barbican – a defensive structure from the sixteenth century, which is a conventional boundary between the Old and New Towns.

Do you know?

• During World War II approximately 90% of the Old Town buildings were destroyed. The castle was bombed early in the war, in September 1939. The majority of houses suffered during the Warsaw Uprising in 1944.
• The first stage of the reconstruction of the Old City was finished as early as 1953. A significant part of the tenement buildings together with the Old Town market square were completed and handed over for use at that time. The reconstruction of the cathedral continued until 1955 and in 1974 the inhabitants of Warsaw were presented with the finished Royal Castle (the interiors were under reconstruction until the eighties).
• During medieval times, the Old Town of Warsaw was on fire several times. This was due not so much to the hostilities rather that due to ordinary events (part of the buildings of the city were made of wood). As a result of the numerous reconstructions of houses, they have lost their former Gothic shape. Old fragments of the facades however, were partially restored by conservators during the post-war reconstruction. They can be seen today on the walls of many of the Old Town buildings.
• There are a lot of legends and myths associated with Warsaw's Old Town. The basement of the building at Krzywe Koło 13 street was inhabited by a basilisk - a lizard-like monster that turned anyone who looked at it to stone.
• Each flank of the Old Town market square has its own patron - selected from among eminent personalities associated with Warsaw in the eighteenth and nineteenth centuries. They are former socio-political activists - Franciszek Barss (eastern flank) and Hugo Kołłątaj (western flank) and presidents of Warsaw - Jan Dekert (northern flank) and Ignacy Wyssogota Zakrzewski (southern flank).