Na cześć tych właśnie, heroicznych ludzi, w 1963 r. decyzją parlamentu izraelskiego postanowiono o utworzeniu orderu – Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Określenie Sprawiedliwego... wywodzi się bezpośrednio z tradycji żydowskiej, odnosząc się do osób pochodzenia nieżydowskiego, wyróżniających się cnotliwą i bogobojną postawą.

Orderem mogą być nagrodzone pojedyncze osoby, całe rodziny, organizacje, a nawet miasta, które zasłużyły się ratowaniem Żydów, narażając przy tym własne zdrowie i życie, nie oczekując w zamian żadnej rekompensaty czy korzyści materialnej.

Order szybko zyskał status najważniejszego odznaczenia cywilnego przeznaczonego dla nie-Żydów. Do jego nadawania uprawniony jest Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Jad Waszem w Jerozolimie.

Poza wybitym medalem z własnym imieniem i nazwiskiem, wyróżnieni otrzymują dyplom honorowy wraz z przywilejem wpisania nazwiska na Murze Honorowym w Ogrodzie Sprawiedliwych w Jad Waszem. Część medali przyznawana jest pośmiertnie. Przyznanie medalu poprzedza oficjalna ceremonia, odbywająca się w Izraelu.

Do chwili obecnej orderem nagrodzono przedstawicieli ponad pięćdziesięciu nacji. Zaszczytne, pierwsze miejsce na liście zajmuje Polska – w chwili obecnej posiada ona 6620 odznaczonych. Z wieloma z tych osób wiążą się niezwykłe, godne nagłaśniania i wspominania historie.

Jedną ze słynniejszych polskich Sprawiedliwych... była zmarła w 2008 roku Irena Sendlerowa. Polska sanitariuszka i członkini Rady Pomocy Żydom, ocaliła w czasie okupacji hitlerowskiej blisko 2,5 tys. żydowskich dzieci, umieszczając je w przybranych rodzinach, domach dziecka oraz klasztorach. Sendlerowa była jedną z pierwszych osób, odznaczonych medalem. Otrzymała go już w 1965 roku.

Niezwykłą, choć o wiele bardziej tragiczną, wydaje się historia innego Sprawiedliwego... – Henryka Sławika. Ten dziennikarz i działacz społeczny znalazł się w czasie wojny na Węgrzech, gdzie organizował pomoc dla przybyłych zza granicy Polaków i Żydów. Wszyscy potrzebujący otrzymywali fałszywe dokumenty, które ułatwiały im ucieczkę na Zachód. Szacuje się, że w ten sposób Sławik pomógł ocalić nawet 30 tys. polskich uchodźców, w tym 5 tys. osób pochodzenia żydowskiego. Niestety jego działalność została odkryta przez Gestapo w 1944 r. Aresztowany, przyjął całą winę na siebie, za co został skazany na powieszenie. Orderem wyróżniono go pośmiertnie w 1990 roku.

Czy wiesz, że… ?

• Na medalu Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata widnieje wymowny, pochodzący z Talmudu napis – Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat.
• W wyjątkowych przypadkach, poza odznaczeniem i dyplomem, nie- Żydom przyznawane jest również honorowe obywatelstwo Izraela.
• Sprawiedliwi... zamieszkujący na terenie Izraela otrzymują co miesiąc wsparcie finansowe w wysokości średniej pensji krajowej. Przysługuje im również zasiłek zdrowotny. Obecnie z przywileju tego korzysta kilkadziesiąt osób.