Wisława Szymborska
poetka i eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla
(ur. 02.07.1923 r. na Prowencie, zm. 01.02.2012 r. w Krakowie)
Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła – Wisława Szymborska
Wisława Szymborska – nagrodzona przez komisję noblowską za ironię, jako jedną z najważniejszych kategorii egzystencjalnych dla współczesnych ludzi – była poetką absolutnie nietuzinkową. Miłe uosobienie oraz duży dystans do własnej twórczości, zaskarbiły jej grono wiernych czytelników.
Debiut poetycki Szymborskiej – młodej studentki polonistyki i socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim – miał miejsce tuż po wojnie, w 1945 r. Dwa pierwsze tomiki poetki – Dlaczego żyjemy (1952) oraz Pytania zadawane sobie (1954), zostały napisane w duchu socrealizmu i pochwały ówczesnej władzy. Autorka czynnie wspierała komunizm, m.in. zapisując się do partii. Lata później tłumaczyła ten epizod swojego życia silną potrzebą znalezienia stabilizacji po doświadczeniach wojennych.
Stopniową ewolucję w twórczości poetki było widać już w drugiej połowie lat pięćdziesiątych. Trzeci tomik poezji, zatytułowany Wołanie do Yeti (1957), posiada charakterystyczny dla późniejszych dzieł Szymborskiej motyw dziwienia się światu oraz patrzenia na niego z wyraźnego dystansu. Sceptycyzm i potrzeba rozliczenia z przeszłością spowodowały, że poetka rozprawiała się ze swoją własną poezją, dostrzegając błędy młodości.
W 1966 r., po usunięciu z PZPR Leszka Kołakowskiego (filozofa i publicysty, ukaranego za krytykę władz), Szymborska sama zdała legitymację partyjną. Wcześniej związała się również ze środowiskiem nielubianego przez rządzących, emigracyjnego czasopisma literackiego Kultura.a
Lata siedemdziesiąte to już pełna współpraca poetki z opozycją. Publikowała ona m.in. w Odrze, Twórczości, Współczesności, a także wydawnictwach drugoobiegowych (nie działających oficjalnie z uwagi na brak zgody władz) – Arce i Piśmie.
W 1989 r. Szymborska, wraz z grupą innych literatów, kładła podwaliny pod powstające Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, promujące swobodę twórczości i poszanowanie praw człowieka.
Ukoronowaniem działalności poetyckiej Wisławy Szymborskiej okazała się otrzymana przez nią w 1996 r. literacka Nagroda Nobla za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości.
Przez całe swoje życie poetka była związana z Krakowem. Napisała w sumie 14 tomików poezji (w tym dwa opublikowane pośmiertnie) oraz wiele felietonów. Zmarła w 2012 r. Urna z prochami noblistki spoczywa na cmentarzu Rakowickim.
Czy wiesz, że… ?
- W czasie wojny Wisława Szymborska uczyła się na tajnych kompletach oraz pracowała jako urzędniczka kolejowa.
- W latach siedemdziesiątych Szymborska redagowała Życie Literackie. Był to krakowski tygodnik literacko-społeczny, który jako jeden z pierwszych w kraju drukował zakazaną twórczość nielubianych przez władze pisarzy i poetów, takich jak noblista Czesław Miłosz.
- Szymborska miała w zwyczaju nazywać swoje noblowskie wyróżnienie tragedią sztokholmską. Sukces i nagła popularność wyjątkowo ją peszyły. Do tego stopnia, że w ciągu kolejnych dwóch lat nie była w stanie napisać żadnego nowego wiersza.
- Poetka lubiła kiczowate pamiątki, brazylijskie telenowele, a jednym z jej idoli był polski bokser Andrzej Gołota.
- Wiersze Szymborskiej stanowiły materiał tekstowy dla wielu polskich piosenek, m.in. utworu Nic dwa razy zespołu Maanam oraz Atlantydy w wykonaniu Grzegorza Turnaua.
- Szymborską, na rok przed jej śmiercią, wyróżniono Orderem Orła Białego – najwyższym odznaczeniem państwowym w Polsce.